Chỉ riêng Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án cho hay, cần khoảng 260.000 nhân lực để triển khai xây dựng, vận hành tuyến đường sắt này. Theo đó, đội ngũ quản lý dự án cần khoảng 300 - 500 người giai đoạn 2025 - 2027, và 700 - 900 người vào giai đoạn cao điểm 2028 - 2032. Nhân lực tư vấn khảo sát, thiết kế, giám sát cao điểm nhất vào 2026 - 2028, với khoảng 1.200 - 1.300 người.

Khối tham gia xây dựng là nhóm có nhu cầu nhân lực lớn nhất, lên tới 220.000 - 240.000 người. Trong giai đoạn cao điểm, cần 18.000 - 20.000 kỹ sư, với 20 - 30% trong số đó là kỹ sư chuyên ngành xây dựng đường sắt. Khối nhân lực khai thác vận hành, vận hành chạy tàu và bảo trì hệ thống, từ năm 2035 - 2036 cần khoảng 13.880 người.

PGS.TS. Nguyễn Văn Hùng- Hiệu trưởng trường Đại học GTVT cho biết, nhu cầu nguồn nhân lực và làm chủ công nghệ lõi trong lĩnh vực đường sắt hiện đại hiện lớn là vậy, nhưng so với các ngành kỹ thuật, kinh tế khác, sức hút của ngành này với xã hội vẫn còn hạn chế.

Theo thống kê tại trường Đại học GTVT có 104 lượt nhu cầu đào tạo về đường sắt hiện đại cho từng lĩnh vực. Qua quá trình đào tạo, PGS.TS. Ngô Văn Minh - Phó trưởng Phòng phụ trách Đổi mới sáng tạo và chuyển giao công nghệ của nhà trường chỉ ra thực tế nhiều vị trí quan trọng trong lĩnh vực kỹ thuật, quản lý vận hành, an toàn đường sắt chưa có đủ nhân sự đáp ứng yêu cầu, đặc biệt trong các lĩnh vực liên quan đến đường sắt cao tốc và đường sắt đô thị.

Để khuyến khích đào tạo về đường sắt, lãnh đạo trường Đại học GTVT đề xuất giảm 100% học phí cho những sinh viên đại học chuyên ngành liên quan đến đường sắt tốc độ cao và đường sắt đô thị nếu đạt học lực giỏi, giảm 50% học phí nếu đạt học lực khá.

Trước đó, Bộ GTVT (nay là Bộ Xây dựng) đã có văn bản yêu cầu các cơ quan, đơn vị căn cứ chức năng, nhiệm vụ được giao, chủ động rà soát, xây dựng kế hoạch, đăng ký, tổ chức đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực để có thể sẵn sàng tiếp nhận, đáp ứng yêu cầu thực hiện các dự án đường sắt. Theo đó, các cơ sở đào tạo phải chủ động nghiên cứu, tăng cường hợp tác với các tổ chức quốc tế, các cơ sở đào tạo, nghiên cứu trong và ngoài nước để xây dựng các chương trình đào tạo nhân lực đường sắt, đặc biệt nhân lực phục vụ Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam, các dự án đường sắt đô thị, đường sắt quốc gia theo các quy hoạch, kế hoạch phát triển mạng lưới đường sắt đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt...

Bên cạnh đó, nghiên cứu, quyết định theo thẩm quyền hoặc đề xuất cấp có thẩm quyền quyết định các cơ chế, chính sách phù hợp để đào tạo, phát triển nguồn nhân lực đường sắt đáp ứng yêu cầu phát triển giao thông vận tải đường sắt Việt Nam.

Diệp Anh